Historia krakowskiego ośrodka kardiochirurgii:

40 lat kardiochirurgii dziecięcej w Uniwersyteckim Szpitalu Dziecięcym w Krakowie

Początki kardiochirurgii wad wrodzonych (dorosłych i starszych dzieci) miały miejsce w II Katedrze i Klinice Chirurgicznej Jana Oszackiego. Wielkie zasługi w tej dziedzinie położył Wacław Sitkowski, który w latach 1964-1974, raz w tygodniu, przyjeżdżał z Warszawy, aby przeprowadzać niektóre operacje wad wrodzonych serca. Odpowiedzialny za przygotowanie chorych przedoperacyjne i prowadzenie ich po operacjach był Jerzy Lewandowski, asystujący ponadto do niemal wszystkich operacji. W roku 1966 z Kliniki Chirurgicznej prowadzonej przez Oszackiego odchodzi Eugenia Zdebska, przenosząc się do Kliniki Chirurgii Dziecięcej w nowo powstałym Instytucie Pediatrii AM. W roku 1967 przeprowadza operacje podwiązania przetrwałego przewodu tętniczego. W operacjach tych pomaga jej Wacław Sitkowski. Pierwszego jednak podwiązania przewodu tętniczego dokonuje w 5 grudnia 1967 roku Jan Grochowski, będący kierownikiem Kliniki Chirurgii Dziecięcej. Pierwsze zespolenie systemowo-płucne sposobem Blalock-Taussig przeprowadza w tejże klinice Wacław Sitkowski – 21.11.1969. W latach 1970 – 1975 konsultantem kardiochirurgii w Klinice została Irena Smólska, pomagając w rozwoju kardiochirurgii dziecięcej, wprowadzając też nowe techniki operacyjne. Była inicjatorem integracji zespołów lekarskich pracujących dla potrzeb kardiochirurgii dziecięcej – tj. kardiologów, radiologów, chirurgów dziecięcych i anestezjologów. Smólska przeprowadza 21 maja 1971 roku pierwszą w Krakowie operację zwężenia cieśni aorty u dziecka z zespoleniem koniec-do-końca, a 8 grudnia 1972 operację Blalocka-Henlona.

W pierwszej dekadzie pracy zespołu torako-kardiochirurgów w krakowskiej Klinice Chirurgii Dziecięcej przeprowadzano ponadto rozdzielanie pierścienia naczyniowego, operacje Dammana (banding tętnicy płucnej), Glenna, wszczepienie rozrusznika serca oraz zamknięte walwulotomie zastawki tętnicy płucnej. W zespole kardiochirurgicznym pracują w tym czasie. W roku 1977 Zdebska rozpoczyna pierwsze operacje w krążeniu pozaustrojowym.

Klinika Kardiochirurgii Dziecięcej Instytutu Pediatrii Akademii Medycznej w Krakowie została powołana 1 października 1980 roku, na bazie Kliniki Chirurgii Dziecięcej Instytutu Pediatrii, a pierwszym kierownikiem Kliniki została Eugenia Zdebska, która pełniła tę funkcję do 1998 roku. W pierwszych latach działalności Kliniki, pod kierunkiem Zdebskiej pracowali: Andrzej Napora (do 1975), Halina Aleksandrowicz (przeszła do zespołu chirurgii dziecięcej w r. 1981), Edward Malec (do 2007), Alicja Młynarska (do 1986), Wojciech Olszewski (do 1998), Jacek Pająk (do 2003), Janusz Skalski (do 1990), Zygmunt Turlej (do 1990, zm. w 1991), Marek Wites (do 1988).

W 1977 roku w ramach programu „Project Hope” rozpoczęto współpracę z Kliniką Kardiochirurgii Dziecięcej Szpitala Dziecięcego w Bostonie (Children’s Hospital, Harvard Medical School). Zespół kardiochirurgów i kardiologów dziecięcych pod kierunkiem Williama I. Norwooda wielokrotnie odwiedzał Klinikę Krakowską i przeprowadzał szkolenia personelu medycznego. Od 1982 roku „Project Hope” finansował staże szkoleniowe w szpitalach dziecięcych w Bostonie i w Filadelfii dla lekarzy Kliniki: anestezjologów i chirurgów, a także pielęgniarek oraz techników krążenia pozaustrojowego. Współpraca ta była początkiem ery nowoczesnej kardiochirurgii dziecięcej w Krakowie. W tym okresie rozpoczęto przeprowadzanie korekcji wad serca w krążeniu pozaustrojowym i hipotermii. Zapoczątkowano wykonywanie m.in. takich operacji jak: zamknięcie ubytku w przegrodzie międzyprzedsionkowej (1.06.1977) i międzykomorowej, całkowita korekcja zespołu Fallota (8.06.1977), otwarta walwuloplastyka zastawek serca, korekcja przełożenia wielkich pni tętniczych sposobem Senninga (30.04.1980) i Jatene (27.04.1978), korekcja całkowitego nieprawidłowego spływu żył płucnych, operacja Fontana, wszczepienie sztucznej zastawki, operacja Rastellego, operacja hemi-Fontan oraz operacja Norwooda (4.05.1989). W 1978 roku w klinice krakowskiej po raz pierwszy dokonano operacji wady serca w hipotermii głębokiej z zatrzymaniem krążenia. Do pionierskich operacji przeprowadzonych w Krakowie należy zaliczyć korekcję anatomiczną przełożenia wielkich pni tętniczych (sp. Jatene, arterial switch) oraz zakończoną powodzeniem operację zespołu niedorozwoju lewego serca (I etap, sposobem Norwooda). W 1997 roku Klinika wprowadziła metodę wspomagania krążenia z pozaustrojowym utlenowaniem krwi po operacjach złożonych wad serca (ECMO), która przyczyniła się do uratowania wielu dzieci.

W 1997 roku W. I. Norwood za swą przeszło 20. letnią działalność na rzecz Kliniki w Krakowie został uhonorowany przez Uniwersytet Jagielloński tytułem Doctor Honoris Causa. Klinika współpracowała z prowadzonym przez W. I. Norwooda - The Nemours Cardiac Center Alfred du Pont Institute w Wilmington (USA).

W 1988 roku z Kliniki odchodzi Marek Wites przenosząc się do Katowic – Ochojca a w dwa lata później, również do Katowic, odchodzi Janusz Skalski. Po odejściu Zdebskiej na emeryturę 1 grudnia 1998 roku, kierownikiem Kliniki zostaje Edward Malec i funkcję tę pełni do czerwca 2007. Po rezygnacji E. Malca kierownictwo Kliniki obejmuje Janusz Skalski.

Klinika specjalizuje się we wczesnych, noworodkowych korekcjach wad serca oraz etapowym leczeniu serca jednokomorowego, w tym „zespołu hipoplazji lewego serca”.

Rocznie wykonywanych jest ok. 450 operacji, w tym ok. 350 to operacje przeprowadzane w krążeniu pozaustrojowym. W roku 2008 planowane jest zwiększenie liczby wykonywanych operacji do ok. 500 rocznie, a po modernizacji bloku operacyjnego – do 600. Jako ośrodek referencyjny obejmuje leczeniem specjalistycznym dzieci z makroregionu południowo-wschodniego.

Za osiągnięcia na polu leczenia złożonych wad serca zespół Kliniki pod kierunkiem Edwarda Malca otrzymał na dorocznym zjeździe Europejskiego Towarzystwa Torako-Kardiochirurgów w 2002 roku prestiżową nagrodę (Congenital Heart Surgery Award).

Jako ośrodek uniwersytecki Klinika prowadzi zajęcia dydaktyczne dla studentów wydziału lekarskiego oraz zajmuje się szkoleniem lekarzy specjalizujących się w zakresie kardiochirurgii z kraju i zagranicy. Przy Klinice działa Studenckie Koło Naukowe, którego członkowie aktywnie uczestniczą w dorocznych Studenckich Konferencjach Naukowych.

Klinika krakowska została dwukrotnie wyróżniona zaszczytnymi wyróżnieniami:

1989 - Nagroda Miasta Krakowa za pracę pt.: „Postępy w leczeniu operacyjnym wad wrodzonych serca u dzieci najmłodszych" (autorzy: E. Zdebska, J. Skalski, M. Wites, E. Malec).

2002 – Nagroda Europejskiego Towarzystwa Torako-Kardiochirurgów dla E. Malca wraz z zespołem (Congenital Heart Surgery Award).